Wpływ nielegalnego handlu na ekonomię państwa

Czym jest nielegalny handel? To niedozwolone przez prawo zjawisko gospodarcze polegające na przeniesieniu prawa własności zabronionych prawem towarów i usług z jednego podmiotu na drugi gdzie sposób i tryb przeniesienia tego prawa odbywa się również w sposób zabroniony przez prawo. Tak po krótce można zdefiniować ten proceder, jednakże zdaję sobie sprawę, że ta krótka definicja nie wyczerpuje wszystkich znamion charakteryzujących to zjawisko. Najważniejszym segmentem nielegalnego handlu jest narkobiznes. Również handel bronią jest przykładem rynku o wysokiej wartości i ogromnych zyskach. Poza tym na zjawisko to składa się wszystko to, co uzyskuje dodatkową wartość z powodu jakiegoś instytucjonalnego zakazu w danym środowisku: przemyt wszelkiego rodzaju rzeczy z jednego miejsca w drugie (włączając w to materiały radioaktywne, organy ludzkie i nielegalnych imigrantów), prostytucja, hazard, oszustwa pożyczkowe, porwania, haracze i wymuszenia, podrabianie różnych towarów i banknotów, zabójstwa na zlecenie, nielegalny handel poufnymi informacjami, technologiami i dziełami sztuki, międzynarodowy handel kradzionymi przedmiotami albo nawet przemyt odpadów z jednego kraju do innego (przykładem niech będzie przemyt śmieci z USA do Chin w 1996 roku). W ramach tego systemu następuje pranie brudnych pieniędzy: miliardów (może bilionów) dolarów.

Z uwagi na ogromne zyski czerpane z tej działalności, dziedziny te zdominowane zostały przez ponadnarodowe struktury przestępcze, które poprzez skomplikowane operacje finansowe łączą gospodarkę przestępczą z oficjalną. Grupy przestępcze bardzo często o strukturze mafijnej przenikają legalne środowiska polityczno- gospodarcze osiągając znaczne wpływy w instytucjach ustawodawczych kształtujących ład prawny. Nie trzeba być jasnowidzem aby domyślić się, że sytuacja taka obok licznych negatywnych elementów wpływających na ekonomię państwa tworzy jeszcze jedną – łapówkarstwo. W ten sposób szeroko pojmowana przestępczość dokonuje głębokiej penetracji wszystkich struktur państwa, powodując ich słabość i wrażliwość na wstrząsy polityczno-ekonomicznych. Rosnące w siłę globalnie zorganizowane struktury przestępcze czerpiące przeolbrzymie zyski z nielegalnego handlu, w coraz większym zakresie zaczynają wpływać na kulturowe zachowania młodego pokolenia dla którego przestrzeganie prawa i legalna działalność jest totalnym frajerstwem. Chęć łatwego i szybkiego zysku osiąganego w niewybredny i często brutalny sposób stał się dla wielu wzorcem konsumpcyjnego trybu życia, gdzie granice chęci przeżycia niebanalnej przygody z prowadzoną działalnością przestępczą się gdzieś zamazują. Dyfuzja kultury zorganizowanej przestępczości jest niestety wspierana przez media. Dzięki nim świat zorganizowanej przestępczości przenika do codziennego życia, gdzie ludzie na całym świecie lepiej znają psychikę i metody działania płatnych morderców czy handlarzy narkotyków, niż dynamikę rynków finansowych, gdzie inwestują swoje pieniądze.

Zbiorową fascynację filmami akcji, w których główni bohaterowie biorą udział w zorganizowanej przestępczości trudno wytłumaczyć fascynacją przemocy, zakodowanej w naszych charakterach. To może być oznaka załamania się tradycyjnego porządku moralnego, jak również powstawania nie rozpoznanego jeszcze wyraźnie nowego społeczeństwa, na które składa się wspólnotowa tożsamość i nieokiełznana konkurencja, czego globalna przestępczość jest skondensowanym wyrazem. Nielegalny handel, jako element patologii gospodarczej i szarej strefy niezależnie od swojego podłoża jest wynikiem szalonej walki konkurencyjnej oraz chęci maksymalizacji zysku przy jednoczesnym braku akceptacji dla fiskalnych przepisów podatkowych jak i organów kontrolnych państwa. Pomimo jego niewątpliwego wpływu na wzrost PKB, jest zjawiskiem szalenie niebezpiecznym dla ekonomii państwa. Oprócz destrukcyjnego wpływu na zjawiska społeczno-ekonomiczne oraz na prowadzone statystyki i decyzje podejmowane na ich podstawie, nielegalny handel wpływa negatywnie na finanse publiczne. Proceder ten łamie bowiem przepisy związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, w tym prawa praca, prawa podatkowego oraz ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Zwiększając pozornie wskaźnik zatrudnienia poprzez zwiększenie liczby miejsc pracy o niskiej produktywności i małych wynagrodzeniach, które by nigdy nie były utworzone w legalnej działalności, osoby zatrudnione w tym sektorze nie odprowadzają jednak ustawowych obciążeń rentowo- emerytalnych i zdrowotnych. Powszechność tego procederu mogłoby doprowadzić do zachwiania się jakże wątłego systemu emerytalnego i zdrowotnego, które już dzisiaj na realizację swoich zobowiązań potrzebują pomocy inżynierii finansowej państwa. Płacą jednak podatki pośrednie nabywając różnego rodzaju produkty i usługi obciążone podatkiem VAT czym kuriozalnie przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, zwiększając popyt i zatrudnienie rejestrowane.

Warto zwrócić uwagę, że pracownicy zatrudnieni w tym biznesie nie posiadają, żadnej ochrony socjalnej i mogą stracić to jakże często jedyne źródło dochodu niespodziewanie bez żadnego odszkodowania. Ponadto osoby lub instytucje prowadzące tę nielegalną działalność nie opłacają specjalnych pozwoleń/licencji, podatku dochodowego i akcyzowego oraz podatku od towarów i usług tym samym uszczuplając kasę finansów publicznych państwa. Nielegalny handel prowadzony jest często w miejscach do tego nieprzeznaczonych co w przypadku sprzedaży produktów spożywczych może dojść do przykrych konsekwencji sanitarno-epidemiologicznych. W tym przypadku mamy do czynienia z łamaniem prawa związanego z porządkiem i spokojem publicznym, ochroną środowiska i czystością w miejscach publicznych oraz z bezpieczeństwem na drogach i ulicach. Z uwagi na niewiadome pochodzenie sprzedawanego towaru oraz sposób jego oferowania, nielegalny handel spowodować może zagrożenie zdrowia i życia osób w nim uczestniczących. Niebagatelne znaczenie ma także fakt niejednokrotnego zakłócenia estetyki i harmonii przestrzeni publicznej, co jest istotne w kontekście odbioru wizerunku miast oraz całego państwa. Innymi słowy im mniej elementów destabilizujących wizerunek państwa tym można liczyć na większe wpływy z turystyki, której koniunkturalność uzależniona jest od globalnej ale również lokalnej ekonomii.

Jak walczyć z tymi negatywnymi zjawiskami gospodarczymi demontującymi ekonomię państwa? Nie ma tu prostej recepty. Im większe siły represyjne i nowocześniejsze metody zwalczania tego procederu zostaną zaangażowane, tym przebiegłość przestępców będzie rosła a nielegalny handel będzie trudniejszy do wykrycia. Wydaje się, że jedynym lekarstwem na poprawę tego stanu może być globalna redukcja ubóstwa światowego będąca źródłem tego procederu. W sytuacji takiej popyt na nielegalne produkty i usługi wobec zwiększonego ryzyka konsekwencji prawno- finansowych byłby mniejszy. Tym samym podaż tych dóbr byłaby zredukowana gdyż prawo zrównoważonego popytu i podaży, tej naczelnej zasady ekonomicznej, jest najlepszym regulatorem rynku- również tego nielegalnego. Ale bez odpowiednich zmian społeczno- gospodarczych nastawionych na redukcję nadmiernego fiskalizmu państwa wspomaganych socjalną opieką nastawioną na eliminację nędzy i zapewnienie godziwych warunków życia, prawo to może działać w przeciwnym kierunku pogłębiając tylko podziały społeczne prowadzące do wzmocnienia szarej strefy, do której nielegalny handel niewątpliwie należy.